بدون هیچ مقدمه ای و با عدم ورود به گذشته تاریخی ، تنها با بررسی واقعیت های امروز جامعه الجزایری ، جریان های فکری دینی فعال در این جامعه را می توان به ۶ دسته تقسیم کرد :

1. تصوف :

این جریان فکری در تمام سطوح جامعه الجزایری از شهر و روستا و در بین اقشار مختلف مردم ، علمای دینی ، دانشگاهیان ، کارمندان ، کسبه ، نظامیان ، سیاست مداران و سایر اقشار اجتماعی فقیر و غنی گسترده است و به طریقت های مختلف تقسیم می شود . مهمترین طریقت های صوفی موجود در جامعه الجزایر عبارتند از : طریقه قادریه و طریقه تیجانیه . هر یک از طریقت ها به نوبه خود دارای شاخه ها و انشعاباتی بوده وزاویه یا زوایای مخصوص به خود را دارند.

هر طریقت صوفی شامل شیخ و مریدان او می شود که مرکز عبادت آنها زاویه نامیده می شود که در درون خود نماز جماعت ، جمعه ، حلقه های ذکر ، مجالس برپایی شعائر دینی از جمله شعائر مربوط به اهل بیت پیامبر ، کلاس های آموزش و حفظ قرآن مجید ، کلاس های علمی در سطوح بالاتر و ... می شود .

هزینه مالی اداره زوایا و متعلقات آن از طریق موقوفات زاویه ، تبرعات مردم و احیاناکمک های دولتی تأمین می شود .

اهل تصوف ، معمولا مردمی صلح جو ، اهل مسالمت ، اخلاقی ، دوست دار اهل بیت و طرفدار وحدت اسلامی هستند ،به زیارت قبور مطهر ائمه اهل بیت(علیهم السلام) مشرف می شوندودر مناسبت های شادی برای آنان جشن می گیرند.در پایتخت الجزایر زاویه بلقادریه به عنوان بزرگترین زاویه شهر مجالسی را تحت عنوان مجلس الزهرا به طور مرتب برگزار می کند.

آنها در امور سیاسی دخالت سازمانی نمی کنند و در این امور اعلام موضع نکرده به صدور بیانیه نمی پردازند .البته سیاست مداران، کاندیداهای ریاست جمهوری و مجالس قانون گذاری برای جلب حمایت وکسب آرای پیروان طریقت ها، در زمان انتخابات دیداری از زوایا کرده ، با شیخ طریقت گفتگو می کنند و نیز مبلغی به عنوان هدیه یا کمک به آنان اهدا می کنند .

طرق صوفیه معمولا در کنار زوایای مختص به هر طریقت ، مقبره هایی هم دارند که به آن ضرائح می گویند و بزرگان خود را تحت عنوان اولیای صالح در آن دفن می کنند . مردم هم به زیارت آنها رفته و هدایا و نذورات خود را پرداخت می کنند .

از نظر اعتقادی ، آنها به کرامات اولیا وتوسل به آنان ، شفاعت و ... معتقدند و برای شیوخ خود مقامات والایی نزد خداوند قائل اند که می توان با توسل به آنها هم دردها و مشکلات دنیایی را درمان کرد و هم به نجات اخروی نایل شد .

بسیاری از شیوخ طریقت از فقها ، مفسران و مؤلفان در علوم اسلامی بوده اند که از جمله آنان در جامعه الجزایر می توان از افراد زیر نام برد :

 احمد بن مصطفی العلوی الجزایری  ، محمد بن عیسی الجزایری و محمد بن ابی القاسم الهاملی .

در انقلاب الجزایر هم طریقت های صوفیه نقش آفرین بودند و در جهاد مسلحانه بر علیه استعمار فرانسه شرکت کرده اند. امیر عبد القادر الجزایری،شیخ محمد المقرانی،شیخ علی حداد وشیخ محمد بوعمامه برخی از شیوخ صوفی و مجاهد هستند.

1. سلفی مذهبان :

مذهب سلفی در جامعه الجزایر جدید الورود است مردم الجزایر و علمای آن همچون سایر سرزمین های شمال آفریقا ، در اصل پیرو طرق تصوف بوده و تحت تأثیر حکومت فاطمیان مصر و ادارسه مغرب عربی، محب اهل بیت بوده اند و هنوز هم آداب و رسوم این فرهنگ ناخوداگاه در ضمیر مردم الجزایر ساری و جاری است . اما با تأسیس جمعیت علمای مسلمانان در الجزایر توسط شیخ عبد الحمید بن بادیس در (م ۱۳۴۹/۱۹۳۱) که عالم متأثر از مکتب سلفی گری بود و با تأثیر پذیری این جمعیت از افکار محمد عبده و رشید رضا این تفکر در بین علما پررنگ و به تدریجگسترده شده و به اندیشه وهابیت نزدیک شد .

با پیروزی انقلاب الجزایر و پس از استقلال این کشور ، جمعیت علمای مسلمان به خاطر شعار دوری از سیاست و وجوب اطاعت از ولی امر، آزادی فعالیت بیشتری پیدا کرد و حکومت ها با آن کنار آمدند .

این امر زمینه ساز ظهور جنبش های سلفی جدید به ویژه در عصر حاضر، جنبش سلفی مدخلی شد ؛ این گروه به شدت ضد شیعه و جمهوری اسلامی ایران است و امامان جمعه و جماعت وابسته به این جریان درخطبه های نماز جمعه به صراحت به ایران و شیعیان حمله می کنند.

رهبری جنبش سلفی مدخلی در حال حاضر به دست آقای شیخ محمد علی فرکوس است که فارغ التحصیل مدارس و دانشگاه های سعودی است وحکم شیخوخت خود را ازشیخ ربیع بن هادی المدخلی یکی از علمای تکفیری عربستان گرفته است . به همین خاطر این جریان را در الجزایر مدخلی نام گذاری می کنند .

شیخ محمد علی فرکوس استاد دانشگاه است ، صاحب تألیفات متعدد و پایگاه اطلاع رسانی دینی و فرهنگی است ، فتاوای تکفیری بسیار بر علیه تمامی جریانات دینی غیر وهابی (صوفی ، اباضی ، شیعی و ...) صادر کرده است . او هر ماه یک بیانیه صادر می کند و مواضع فکری و فتاوای فقهی تکفیری اش را طی آن به اطلاع عموم می رساند .

فرکوس در برخی از دانشگاه های الجزایر دارای نفوذ است ،مساجد و ائمه جماعات بسیاری در الجزایر تابع او هستند و مقامات دولتی در وزارت امور دینی ، شورای اعلای اسلامی ، جمعیت العلما و ... هر چند با  فتاوای او مخالفت خود را اظهار می کنند ولی هیچگاه مانع فعالیت هایش نمی شوند. شاید بتوان گفت که او یکی از با نفوذ ترین عالمان دینی در جامعه الجزایر محسوب می شود.

شاید یکی از علل نرمش دولت در برابر این جریان و چشم پوشی از فتاوای تکفیری و خطرناکش (مخصوصا بعد از وقایع دهه سیاه در الجزایر) تقیه آنها و اعلان وجوب اطاعت مطلق از حاکم ، در جامعه اسلامی  ونیز ملاحظه حمایت عربستان از اوست .

 به طور کلی می توان گفت که تفکر سلفی در انواع مختلف و طیف های گوناگون آن(سلفی معتدل ، سلفی تند رو ، سلفی تبلیغی ، سلفی تکفیری، سلفی جهادی و ....) اندیشه حاکم بر جامعه دینی غیر صوفی در الجزایر است . در دانشگاه ها ودانشکده های دینی و علوم انسانی و دانشکده های شریعت و الهیات الجزایر هم  ، به جز دانشکده های فلسفه و عرفان ، جو غالب فکری و دینی با طرفداران اندیشه سلفی است.

1. جریان اسلام سیاسی :

این جریان در جامعه الجزایر، دعوت به تغییر و اصلاح می کند و به نوبه خود به ۲ دسته تقسیم می شود :

الف - جریانات اخوانی :

اخوانی ها یکی از جریانات سنی مذهب سلفی وطرفدار اسلام سیاسی هستند که مدعی اعتدال در اندیشه و عمل هستند . رهبری جریان اخوانی در الجزایر، ابتدا در دست شیخ نحناح یکی از اعضای رهبری جهانی اخوان المسلمین بود. اما پس از آزادی تشکیل احزاب در الجزایر ، به زودی دچار تقسیم شد و در نتیجه احزاب متعددی از آن متولد شد .

امروزه جریان اخوانی در جامعه الجزایر ، در مواضع اعتقادی خود نسبت به تصوف ، توسل و زیارت ضرائح اولیاء ، اندیشه ای نزدیک به وهابیت داشته و آن را نفی می کند .

اکثر رهبران و شخصیت های اسلام سیاسی اخوانی الجزایر در این جمع حضور دارند

جمعیت علمای مسلمان الجزایر به ریاست آقای دکتر عبد الرزاق قسوم و نائب او آقای دکتر عمار طالبی و مجموعه این تشکیلات از سلفی های اخوانی واز اعضای اتحادیه جهانی علمای مسلمان  هستند .این جریان در عین مخالفت با بسیاری از سیاست های داخلی و منطقه ای جمهوری اسلامی ایران ،برخی دعوت های مارا می پذیرد ودر مناسبت های ملی در جشن های سفارت ایران حضور می یابد ونیز در برخی از کنفرانس های دینی که در کشورمان برگزار می شود ، البته با حفظ نقد هایشان به ما ، شرکت می کند. اخوانی های الجزایر مثل همه جریانات اخوانی جهان بیشتر از سیاست های ترکیه و قطر حمایت می کنند.

ب – جریان های متأثر از جنبش سلفی سروری :

مؤسس جنبش سلفی سروری ، آقای شیخ محمد سرور ، زین العابدین است که یکی از علمای سوریه است که در دانشگاه محمد بن سعود در عربستان درس خوانده و این اندیشه را که نوعی سلفی گری تند روانه است ، پایه گذاری کرده است . در الجزایر جبهه نجات اسلامی به رهبری عباس مدنی و علی بلحاج از تشکل های وابسته به این تفکر است که در انتخابات سال ۱۹۹۱ در این کشور رأی آوردند ولی ارتش از روی کار آمدن آنها جلوگیری کرد . در نتیجه بسیاری از اعضای این تشکیلات به حرکت های مسلحانه روی آوردند . فجایع دهه نود قرن گذشته در الجزایر که به آن دهه سیاه می گویند حاصل این تحول است .

آقای عباس مدنی مرد شماره یک این جریان که در امارات زندگی می کرد به تازگی از دنیا رفت وآقای علی بلحاج نفر دوم این جریان در الجزایر حضور دارد و در اندیشه تکفیری اش تعدیلاتی انجام داده است . ازجمله او دیگر شیعیان را تکفیر نمی کند.

1. اباضی مذهبان

اباضی مذهبان، گروهی هستند که مرکز اصلی آنها در سلطنت عمان است و در شمال آفریقا (لیبی ، الجزایر ، تونس و مغرب) هم پیروانی دارند . رهبر اصلی مذهبی آنان ، شیخ احمد الخلیلی عضو شورای عالی مجمع جهانی تقریب بین مذاهب اسلامی است و در الجزایر آقای دکتر شیخ حاج علی آنها را رهبری می کند  و آقایان دکتر مصطفی صالح باجو ودکتر بو حجه از علمای مطرح این فرقه هستند.

جمعیت اباضیه در الجزایر را تا ۱.۵ ملیون گفته اند ولی خود آنها سعی در کم نشان دادن جمعیت خود ، به خاطر کاهش حساسیت های وهابیت از خوددارند در ملاقاتی که با آقای دکتر حاج علی رهبر آنان داشتم ، او جمعیت این طایفه را در الجزایر ۳۵۰ هزار نفر اعلام کرد .

اباضی مذهبان کتاب حدیثی کم حجمی به نام مسند ربیع دارند ، فقه آنان مستقل از فقه شیعه و سنی است و به گفته آیت الله جناتی ، استاد فقه مقارن در حوزه علمیه قم ، نزدیک ترین فقه به مذهب جعفری ، فقه اباضی است در کلام ، اندیشه ای معتزلی دارند و در مباحث عقلانی اعتقادی از مشترکات زیادی با شیعه برخوردارند .برخی از آنان نوعی شیوه معنوی مانند تصوف را در دین ورزی خود در پیش می گیرند که به آن سلوک می گویند.

اباضیان الجزایر ، از نظر قومیتی آمازیغ هستند ولی تعصبی روی نژاد خود ندارند . جمعیتی بسته و مشغول به خود هستند  و مجتمع های مربوطه به این مذهب ، تنها به امور آموزشی ، تربیتی و عبادی می پردازند .

آنها بیشتر به تجارت اشتغال دارند و از روابط تجاری به نسبت خوبی با جمهوری اسلامی ایران برخوردارند . اباضی ها در جامعه الجزایر به تبلیغ مذهبی و دعوت دیگران برای پیوستن به این مذهب نمی پردازند و عمده آموزش های آنان تاریخ و عقاید اباضیه است . آقای شیخ مصطفی صالح باجو ، یکی از علمای آنها عضو شورای عالی اسلامی الجزایر است . او بارها برای شرکت در کنفرانس وحدت اسلامی به کشورمان سفر کرده است.

1. حرکت های قوم گرایانه

مردم الجزایر در گذشته های دور تاریخ به زبان آمازیغی سخن می گفته اند و پس از ورود اسلام به این منطقه زبان عربی هم همراه فاتحان به این دیار آمده به زبان علم و کتابت این سرزمین تبدیل شده است . در تمام دوره های تاریخ الجزایر پس از اسلام ، مردم این کشور این زبان و ادبیات را پذیرفته و به آن خو گرفته بودند . پس از ورود استعمار فرانسه به این خطه آنان در پی دامن زدن به اختلافات قومی و اجرای سیاست تفرقه بینداز و حکومت کن ، به تمایلات قومی دامن زده آمازیغ ها را نژادی غیر عربی ، بلکه اروپایی معرفی کردند که دارای ژن خاص و شکل جمجمه ای اروپایی هستند . آنان در بین اقوام آمازیغ فرهنگ فرانکوفونی و خط لاتین را ترویج نمودند و تلاش کردند در بین آنها دست به اسلام زدایی زده ، فراماسونری ، مسیحیت و سایرمکاتب و ادیان را ترویج نمایند .

• قوم گرایی آمازیغ

امروزه در اثر این سیاست ها ، قوم آمازیغ دو دسته اند :

الف – دسته ای که پای بند به ارزش های اسلامی بوده ، دعوت به جدایی و انفصال از دولت مرکزی نمی کنند . بلکه با حساسیتی بیش از اندازه به ترویج زبان خود پرداخته خواهان نقش پر رنگ تری برای آن در آموزش و پرورش ، تبلیغات و امور اداری هستند .

این گروه در وزارتخانه هایی مثل وزارت امور دینی ، وزارت فرهنگ و برخی وزارتخانه های دیگر دارای نفوذ هستند وبا حفظ التزامات دینی اسلامی وبعضا تعصب نسبت به آن، حساسیت های  ویژه نسبت به زبان خود را نیزحفظ کرده اند.

آقای سی الحاج الطیب مترجم معانی قرآن مجید به زبان آمازیغی

ب – گروه دوم ، آمازیغ هایی هستند که تمایل به فرهنگ فرانسوی دارند . نوعی غرب زدگی و تمایل به مسیحیت  و الحاد در آن ها نفوذ کرده ، نسبت به قوم عرب و زبان عربی تنفر و اکراه دارند و نسبت به رژیم صهیونیستی هم تمایلاتی نشان می دهند .

این گروه در حال حاضر متأثر از سیاستمدار معارض الجزایری آقای فرحات مهنی ، یا فرحات ایمازیغن ایمولا (متولد ۱۹۵۱) هستند . او یک خواننده آمازیغ بوده است ، که به اسرائیل سفر کرده و دعوت به جدایی مناطق آمازیغ نشین از الجزایر می کند . دولت الجزایر او را تحت تعقیب قرار داده است وباعث فرار او از کشور و پناه بردن به فرانسه شده است.پس از فرار المهنی از کشور ،دولت الجزایر از او سلب تابعیت کرد.   

طرفداران آقای فرحات مهنی

• قوم گرایی عربی

در مقابل قوم گرایی آمازیغی ، در الجزایر قوم گرایی عربی قرار دارد که دولت الجزایر، عرب زبانان کشور ونیز بخشی از آمازیغی ها و سایر ساکنان این کشور ، خود را به آن وفادار می دانند . این گرایش ریشه در اسلام گرایی ، تصوف       و زوایا دارد . سلفی مذهبان ، اخوان المسلمین و سایر جریان ها هم بدان پای بندند . این جریان قوم گرایی آمازیغی را ایجاد تفکیک در ملت الجزایر قلمداد می کند و از مهمترین رهبران آن در جامعه کنونی الجزایر، می توان احمد بن نعمان ، عثمان سعدی و رشید بن عیسی را نام برد .

حضور آقای رشید بن عیسی در جشن دهه فجر در الجزایر

اکثر منادیان این جریان دعوت به قومیت را اندیشه ای استعماری می دانند و خواهان کنار گذاشتن این گونه اندیشه ها ، که باعث تجزیه و دو دستگی مردم الجزایر می شود ، هستند .

1. جریان های دینی نو ظهور

جریاناتی هستند که از حرکت های موجود در سایر مناطق جهان اسلام الهام گرفته و در جامعه الجزایر فعال اند . اینها را می توان اقلیت هایی دانست که به نوعی بخشی از جامعه الجزایر را تحت تاثیر خود قرار داده اند . مهمترین این گروه ها عبارتند از :

الف – جماعت دعوت و تبلیغ : این جماعت بزرگترین جمعیت تبلیغی الجزایر است . اعضای این جمعیت رابطه نزدیکی با جماعت دعوت و تبلیغ در هند و پاکستان دارند افرادی اهل مسالمت هستند ، در سیاست دخالت نمی کنند  و تبلیغات خود را بر امور اخلاقی ، عبادی و شعائر متمرکز کرده اند .

ب – شیعیان : هر چند جامعه الجزایر به خاطر حکومت نزدیک به ۳۰۰ ساله فاطمیان بر شمال آفریقا ، که حرکت خود را از منطقه جیجل در شرق الجزایر شروع کردند و نیز حکومت ادارسه در مغرب و اطراف آن ، همچنین گستردگی تصوف و سادات در این سرزمین ، به طور عموم دوست دار اهل بیت پیامبر اکرم (ص) هستند ، ولی حرکت شیعی به معنای خاص خود ، بیشتر پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران شروع شده است . در حال حاضرنمی توان بر آورد دقیقی از جمعیت آنان به دست داد ، زیرا هر چند از نظر دولت و حکومت ، گرایشات مذهبی آزاد است و دولت نسبت به مذاهب بی طرفی نشان می دهد ولی ، در مقابل شیعیان ، سلفی مذهبان و پیروان وهابیت قرار دادند و اتباع اهل بیت ، از ترس آنان مذهب خود را آشکار نکرده در تقیه به سر می برند. به طور کلی می توان شیعیان الجزایر را به دو دسته تقسیم کرد:

اول : که بیشترین شمار را دارند ، طرفداران جمهوری اسلامی ایران و اصل ولایت فقیه هستند که نسبت به سایر مسلمانان موضعی متعادل دارند اصل وحدت اسلامی ، تقریب مذاهب ، حمایت از قدس شریف و احترام به صحابه ، جزو اصول پذیرفته شده آنان است . اینان در بین تمامی اقشار اجتماعی مردم الجزایر ، مردم عادی ، کارمندان ، دانشجویان   و به ویژه اقشار تحصیل کرده دانشگاهی ، پزشکان ، مهندسان و ... گسترده اند . در نزاع های مذهبی تاریخی دخالت نمی کنند و تنها به نشر فضایل اهل بیت می پردازند . آقای پروفسور رشید بن عیسی یکی از پیش کسوتان در این زمینه است که از همان روزهای اولیه پیروزی انقلاب اسلامی به تشیع گرویده است . او مدت ۲۸ سال بیرون از الجزایر زندگی می کرد و در بهمن ماه سال ۹۸ پس از ۲۸ سال دوری اجازه ورود به الجزایر را کسب کرده به زادگاهش بازگشت و در جشن سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی شرکت نمود .

دوم : که البته تعدادشان کم است ، شیعیان تندرو و به اصطلاح انگلیسی و طرفداران خط شیرازی ها هستند که تحت تأثیر شبکه های متعدد ماهواره ای که از لندن پخش می شود قرار گرفته و گاهی حرکت های تفرقه افکنانه ، مثل دیوار نویسی و اهانت به مقدسات از آنان سرزده است .

ج – جریان های فرهنگی به اصطلاح روشنفکرانه و تجدد خواه : این جریانات نخبگانی ،که بیشتر تحت تأثیر فرهنگ فرانسوی قرار گرفته اند به طور عمده کتاب های محمد ارکون ، رشید بوجدره ، دکتر سروش و گاهی دکتر شریعتی را ترویج می کنند و به سکولارسیم و جدایی دین از سیاست معتقدند . این گرایش در بسیاری از اقشار تحصیل کرده و آکادمیک ، حتی در بین شیعیان  الجزایری هم وجود دارد . این جریان در فضای مجازی ، فیسبوک و تویتر فعال است و به صورت شبکه ای به نشر افکار خود می پردازند و در درون وزارت فرهنگ الجزایر هم از حامیانی برخوردار است. شعار برخی از صفحات اجتماعی وابسته به این اندیشه "الانسانیه تجمعنا"است.

د – اسماعیلیه : فرقه اسماعیلیه ، بخشی از شیعیان هستند که بعد از شهادت امام صادق (ع) به امامت فرزند بزرگترش اسماعیل معتقدند ولی از آنجاکه اسماعیل در حیات پدر از دنیا رفته بود ، فرزند اسماعیل محمد را جانشین او می دانند . اینها در طول تاریخ ۳ حکومت مقتدر ایجاد کردند : قرامطه بحرین ، فاطمیان مصر ونزاریان یا پیروان حسن صباح در ایران به مرکزیت قلعه الموت .

عبید الله مهدی پایه گذار خلافت فاطمی در سال های پایانی قرن سوم هجری حرکت خود را برای تشکیل حکومت از سرزمین کتامه آغاز کرد ، سرزمین کتامه امروز در الشرق الجزایر واقع است و منطقه جیجل به عنوان نقطه آغاز این خلافت در الجزایر مشهور است . اسماعیلیان امروز در الجزایر حضور محسوس ندارند ولی یکی از مقامات شواری عالی اسلامی الجزایر در دیداری با اینجانب اظهار کرد که اسماعیلیه در الجزایر حضور دارند ولی از آنجاکه مبنای این مذهب بر تقیه و کتمان است ، عقایدخود را آشکار نمی سازند . محتمل است که در همان منطقه جیجل گروه هایی از آنها در خفا به عقاید خود باقی مانده باشند ولی در ظاهر زندگی ، رفتاری مثل سایر مردم منطقه داشته باشند .

هـ : احمدیه یا قادیانی گری : این فرقه که ختم نبوت  را قبول ندارند و معتقدبه نبوت غلام احمد قادیانی و ۴ جانشین او هستند که به عنوان پیامبران تبلیغی در هند ظهور یافته اند .آنها در الجزایر هم پیروانی دارند و به امور اقتصادی اشتغال دارند . هرچند فرقه احمدیه با نفی اصل خاتمیت از زمره مسلمانان خارج است ولی دولت الجزایر با مشی سکولار خود و با تاکید بر اصل آزادی ادیان و عقاید ، تا جایی که آنها در عمل موجب تحریک سایر مسلمانان نشوند به آنها آزادی فعالیت می دهد .

و : بهائیت : بهائیت در الجزایر به عنوان اقلیتی که در یک منطقه یا شهر خاص تمرکز داشته باشد ، حضور ندارد ولی برخی افراد در لباس بازرگان، پزشک ، کارشناس اقتصادی و ... هستند که پیرو این گروهک باطل اند تا جایی که جمعیت علمای مسلمان الجزایر در نشریه ماهانه خود ضمن نشر گزارشی در معرفی تاریخ وعقاید بهائیت ، نسبت به نفوذشان در جامعه الجزایر اعلام هشدار نموده است.

ز : پیروان سایر ادیان : در جامعه الجزایر از یهود خبری نیست ولی مسیحیت در پایتخت این کشور دارای ۳ کلیسا است . اینها نتیجه دوران استعمار فرانسه در الجزایر هستند . آنها یا فرانسویانی هستند که بعد از استقلال الجزایر در این کشور باقی مانده اند و یا الجزایری هایی هستند که تحت تأثیر مسیحیت قرار گرفته و به این دین گرویده اند .

در سایر مناطق الجزایر ، به ویژه در مناطق آمازیغ نشین ،گروه هایی از مسلمانان تحت تأثیر تبلیغات مسیحیت و به علت تنفری که از اعراب در دل دارند به مسیحیت رو آورده و تغییر دین داده اند ، مسیحیت در این مناطق به شدت فعال است ومردم را تبلیغ به پیوستن به این دین می کند .

سفیر واتیکان در گفتگویی ، مدعی آن است که واتیکان هیچ گونه تبلیغ دینی و مذهبی در الجزایر انجام نداده است و این پروتستان ها هستند که در مناظق آمازیغ نشین، مسیحیت پروتستانت را تبلیغ می کنند .

*****************

تحلیل فوق نگرشی کلی و عمومی بر فضای فکری و دینی الجزایر است . در گزارش های بعدی تلاش می شود به تدریج هر یک از جریانات فکری فوق با تفصیل بیشتر معرفی شوند ، ان شاءالله .